به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد حجت الاسلام و المسلمین نعمت الله دانشمند در گفت وگو با شفقنا، اظهار داشت: وقتی به جملات امیر المومنان -علیه السلام- توجه شود، در میابیم که وقتی حضرت پیرامون حکمرانی یا عدالت اجتماعی سخن می‌گویند هیچ حکم تعبدی که اسرار آن برای عقل مخفی باشد، پیدا نمی‌شود؛ بلکه احکام و توصیه‌های ایشان با تامل و دقت و شناخت انسان و شناخت جامعه و روابط آن و پیش نیازهای جامعه برای یک توسعه فضیلت‌محور و عادلانه قابل فهم برای عقلا است؛ به همین جهت است که پس از قرنها نهج البلاغه یک منبع مهم معارف و مباحث عدالت اجتماعی است.
وی افزود: به عنوان مثال اگر در عهد نامه مالک اشتر دقت شود؛ چهار وظیفه اصلی حاکمیت یا اصول بالا دستی حاکمیت بیان شده است که عبارتند از: ۱. تامین منابع مالی، ۲. امنیت جامعه و کشور ۳. توسعه فرهنگی جامعه و ۴. توسعه اقتصادی. این چهار اصل از اصول عقلای بالادستی همه حکومتها در تمام قرون است و در دنیای مدرن امروزی نیز این چهار اصل به عنوان اصول بالا دستی در نظر گرفته می‌شود.
حقوق شهروندی برای همه شهروندان
آقای دانشمند در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان نتیجه گرفت که نهج البلاغه و نمونه‌هایی نظیر عهدنامه مالک اشتر معرف اصول حکمرانی منصفانه و عادلانه است گفت: قطعا جواب مثبت است و با عهدنامه مالک اشتر می‌توان به این نتیجه رسید؛ گرچه جملات زیادی در نهج البلاغه یافت می‌شود که موید این مطلب است.
وی افزود: یکی از این مویدات به رسمیت شناختن حق شهروندی است که حضرت در نامه مالک درباره آن اینگونه می‌فرمایند: «وَ أَشْعِرْ قَلْبَکَ الرَّحْمَةَ لِلرَّعِیَّةِ وَ الْمَحَبَّةَ لَهُمْ وَ اللُّطْفَ بِهِمْ، وَ لَا تَکُونَنَّ عَلَیْهِمْ سَبُعاً ضَارِیاً تَغْتَنِمُ أَکْلَهُمْ، فَإِنَّهُمْ صِنْفَانِ: إِمَّا أَخٌ لَکَ فِی الدِّینِ وَ إِمَّا نَظِیرٌ لَکَ فِی الْخَلْقِ»؛ حضرت به مالک توصیه می‌کند که محبت تو نسبت به زیردستان و رعیت نباید مختص جامعه متدین و هم‌سالکان و افراد هم‌عقیده با خودت باشد؛ بلکه مردم را به جامعه هم عقیده مخالف تقسیم کرده‌اند و همین تقسیم در ذیل عبارت «وَ أَشْعِرْ قَلْبَکَ الرَّحْمَةَ لِلرَّعِیَّةِ وَ الْمَحَبَّةَ لَهُمْ وَ اللُّطْفَ بِهِمْ» نشان می‌دهد که حضرت نسبت به رعایت حقوق شهروندی برای همه شهروندان تاکید دارند.
این استاد حوزه علمیه ادامه داد: در نظر گرفتن عدالت فراگیر، موید دیگری بر سخن ماست. حضرت می‌فرماید: وَلْیَکُنْ أَحَبَّ الاْمُورِ إِلَیْکَ أَوْسَطُهَا فِی الْحَقِّ، وَأَعَمُّهَا فِی الْعَدْلِ، وَأَجْمَعُهَا لِرِضَی الرَّعِیَّةِ»؛ یعنی باید محبوبترین کارها در نزد تو، کارهایی باشد که با میانه روی سازگارتر بوده و با عدالت دمسازتر و خشنودی رعیت را در پی داشته باشد. این بیان نشان دهنده تاکید حضرت بر موضوع عدالت فراگیر است.
شناخت جامعه عصر ظهور لازمه شناخت دقیق مبانی عدالت اجتماعی است
آقای دانشمند در پاسخ به این پرسش که در رجوع به سیره امام علی -علیه السلام- و نهج الباغه باید چه مقدمات، مبانی و اصولی را مورد توجه قرار داد تا به فهم درست و دقیق را از دیدگاه امیرالمومنان -علیه السلام- درباره عدالت اجتماعی و شیوه حکمرانی به دست آید، گفت: برای شناخت دقیق این مواضع به مقدمات بسیار و تخصص‌های فراوانی نیاز داریم که اهم آنها عباراتند از: شناخت دقیق جامعه و افراد، توجه به قضاوت عمومی مردم درباره عدل و ظلم و مصادیق آن، مطالعه دقیق پیرامون قدرت و آثار آن، مطالعه دقیق پیرامون راه‌های مهار قدرت و تقلیل آثار سوء آن، مطالعه جامع پیرامون شیوه توسعه فرهنگی و الزامات آن، مطالعه پیراون توسعه اقتصادی متناسب با رشد فرهنگی جامعه و شناخت جامعه زمان ظهور حضرت که قطعا با جامعه امروزی ما تفاوت‌هایی دارد.
لوازم رسیدن به جامعه عدالت محور علوی
این استاد حوزه در واکنش به این سخن که ملت ایران با ارزشها، معارف و شیوه حکمرانی امام علی -علیه السلام- و آنچه در کتاب شریف نهج البلاغه معرفی شده، انقلاب کرد، ولی امروز چیزی که مشاهده می‌شود با آنکه ادعا می‌شود تفاوت جدی دارد، بیان داشت: مردم با این وعده‌ها به صحنه آمدند. در گفتار رهبران انقلاب تمام مضامین و جملات امیر المومنان -علیه السلام- هویدا و پیداست؛ اما آیا تفاوت وجود دارد؟ قطعا تفاوت فاحش و جدی است.
آقای دانشمند گفت: علت آن هم عدم شناخت دقیق مولفه‌های قدرت، راه‌های مهار آن، جعل قوانین و تفاوت مهار و راهکارهای امروز با زمان حضرت است که باید مورد تحقیق و بازنگری دقیق قرار بگیرد. اگر ما بخواهیم به آن جامعه معرفی شده و نوع حکمرانی عدالت محور و فضیلت محور مدنظر امیرالمومنان -علیه السلام- برسیم، باید الزامات قضاوت‌های اجتماعی مردم در نوع حکمرانی مد نظر قرار بگیرد و همچنین شیوه‌های توسعه فرهنگی متناسب با جامعه، با توجه به رضایت عمومی و قضاوت عمومی مد نظر قرار بگیرد. یک بازنگری در حقیقت این گونه قوانین و توسعه اقتصادی متناسب با توسعه فرهنگی در نظر گرفته شود تا بتوانیم این فاصله را کم کنیم.
نظر شما